ARTIK 2022 yılını geride bırakıyoruz. Geriye baktığımızda 2022 yılı, sektör açısından özellikle de yaz ayları çok iyi geçti. Kışın ise sıkıntılı bir süreç yaşamıştık. Pandeminin ağır şartlarından çıktık. ‘Her şey güzel olacak’ derken, bir anda Rusya-Ukrayna savaşı ile beraber bir taraftan dolar patladı bir taraftan dünya piyasalarında petrol fiyatları patladı.
Tüm bunların bir sonucu olarak maliyetler çok hızlı bir şekilde arttı. Burada yapılması gereken tek bir şey vardı; taşıma fiyatlarımızı artırmak. Otobüs firmalarımız, başta mazot olmak üzere artan maliyetleri karşılamak amacıyla haklı olarak taşıma fiyatlarını önemli oranda artırdılar. Firmalarımız böylelikle zarardan kurtulup, otobüs bazında para kazanmaya başladılar. Otobüs camiası olarak, yaz sezonunda iyi bir para kazandık. Ama baktığınız zaman sefer sayıları eskisine oranla çok düşüktü.
10-15 yıl öncesine baktığımızda sefer sayıları giderek daralıyor. Ama akıllı bir fiyat politikası ile beraber sektör iyi bir yaz geçirdi, ancak kış aylarına geldiğimizde maalesef fiyatlar yeniden dibe vurmaya başladı. Bir taraftan yolcu sayısı azalırken, diğer taraftan fiyatlar aşağıya geldi. Buna karşılık tüm maliyetlerde hızlı bir artış yaşandı.
Baktığınız zaman akaryakıt fiyatları stabil değil, artmaya devam ediyor, sürekli değişken halde. Sonrasında kiralar, otogar çıkış ücretleri hayli yükseldi. Bunun yanında asgari ücretin geldiği yer belli, asgari ücretin sınırı kalmayacak, bütün çalışanlara benzer oranda zam yapmak durumundasınız.
Tüm bunları üst üste koyduğunuzda maliyetler neredeyse altından kalkılamaz bir hal aldı. Maalesef 2022’nin önemli bir bölümünde hep sıkıntılar yaşadık.
Şimdi yeni bir yıla girdik, umutlu olmak istiyoruz. Ama devam eden Rusya-Ukrayna savaşı, bunun bir sonucu oalarak akaryakıt fiyatlarının artmaya devam etmesi tüm sektör mensuplarımızı kaygılandırıyor. Yani yeterince umutlu olamıyoruz.
Böyle baktığımız zaman 2023’ün ilk aylarında şehirlerarası tarifeli taşımacılık sıkıntılı bir süreç yaşayacak. Haksız rekabet, yıkıcı rekabet, düşük taşıma ücretleri, artan maliyetler, sigorta maliyetleri bir taraftan, kiralar bir taraftan, otogar çıkışları bir taraftan hepsi üst üste zamlanıyor. Buna karşılık otobüs fiyatları geri geri gitmeye başladı. Burada sektörün yapması gereken çok şey var; her zaman söylüyorum çok sefer değil dolu sefer yapmak zorundayız.
Fiyatları makul ölçüde tutmalıyız, çünkü bir taraftan uçakla bir taraftan trenle yarışıyoruz. Diğer taraftan sektörün en önemli sorunlarından bir tanesi de maalesef bir türlü sonu getirilemeyen korsan ve kayıt dışı taşımacılık… Yaptırımların ve denetimlerin arttırılması lazım. Mevcut yaptırımlarla bu korsan taşımacılığı önlemek mümkün olmadı bundan sonra da olmayacak, bu konuda yeni düzenlemelere ihtiyaç var.
Tabii bir taraftan da sektör kendi aklını başına toplayıp, kendi yapması gerekenleri yapmalı. Şu anda sektörün kârı giderlerinde saklı, eğer giderlerden tasarruf sağlamazsanız, gelirlerinizden kâr elde etmeniz mümkün değil. Bunlar nedir; biletteki komisyon oranları, boş sefer yapılmaması dolu sefer yapılması, makul ücretle yapılması, haksız rekabetin yapılmaması gibi kavramları da artık sektörün bilmesi öğrenmesi lazım. Dediğim gibi 2023 yılı sektörün mutlaka ve mutlaka kendine çeki düzen vermesi gereken bir yıl… Bu noktada Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan da beklentilerimiz var mesela hat esasının getirilmesi.
Firmalara bir çeki düzen vermemiz lazım. Bu kadar sayıdaki firmayla, bu kadar kaynak israfıyla, haksız ve yıkıcı rekabetle sektörün düzlüğe çıkması mümkün değil. Onun için firmaların mutlaka ve mutlaka giderlerini ortaklaşa yapacağı yer hizmetlerinde bütünleşmesi, ortak yapılara gidilmesi gerekiyor.
Servis hizmetleri, bilet satış sistemleri, yer hizmetleri, bagaj hizmetleri, acentelik hizmetleri tüm bu konularda ortak adımlar atılması lazım. Belki de firmaların bir araya gelerek kendi satış sistemlerini kurması lazım. Mevcut satış sistemleri ile pazarlık gücünü arttırmak için bir araya gelinmesi lazım, benzeri birçok çözüm önerimiz var. Bizler sektörün sivil toplum kuruluşları olarak 2023 yılının ilk yarısında çok ciddi çalışmalar yapacağız.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile İstanbul genelinde şehiriçi transfer terminalleri konusunda önemli bir yol katettik. Yılın ilk yarısında projeyi olgunlaştırıp, hayata geçirilmesi için çalışmaların başlatılmasını sağlamak istiyoruz. Yani İstanbul genelinde yer hizmetlerini kurumsal yapıya kavuşturmak lazım, servis hizmetlerini aynı şekilde. Sektörün atacağı ortak adımlar öncelikle bunlar olmalı.
Dediğim gibi burada firmaların çok sefer yapmakla, soruna çare bulamayacaklarını artık hepimiz çok iyi biliyoruz. Böyle yapmakla bırakın kazanmayı daha çok zarar edeceksiniz; çünkü sigorta maliyetleri artıyor, araç yatırımları arttı… Bugün otobüs fiyatları 7-8 milyara çıktı, bunların amortisman süreleri artık 10 yılları buluyor, onun için herkesin aklını başına toplaması lazım. Sektörün ortak adımlar atmak için fedakârlık yapması lazım, ‘birlikte kazanalım, paylaşalım’ anlayışını hâkim kılmak lazım.
Sigorta primleri çok ağır bir yük
Tabii bu arada sigorta maliyetleri çok ciddi oranda arttı. Ölümlü kazalar, firmaların batmasına sebep olabilir. Bunun için yapılması gereken yegane şey, bir yandan fiyatların indirilmesi için çalışmak ama esas önemlisi de kazaları önlemek… Kazaları önleme konusunda Sigortacılar Birliği ile önümüzdeki dönemlerde toplantılar yapacağız. Çünkü hem sigortacıların hem de bizim ortak paydamız kazaların aşağıya çekilmesidir. Kazalar azaldığı zaman riskler de azalacak; dolayısıyla kazaların önlenmesi konusunda atılacak ortak adımlar her iki tarafa da önemli kazanımlar getirecektir.
İBB ile iyi ilişkiler umut verici
İstanbul genelinde uzun zamandan beri yaşadığımız bir problemimiz var; Anadolu Yakası Otogarı… Bu konuda İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne farklı birkaç alternetif sunduk, onlardan çözüm bekliyoruz. Büyükşehirden, sadece otogarlarla ilgili bir toplantı yapmayı talep ettik, ocak ayı içinde onu da yapacağız inşallah.
Arkasından şehir içinde servis güzergahlarının daraltılması ve ana koridorların dışına çıkılmaması, ortak servis düzenine geçilmesi, belki ücretli servise dönülmesi konusunda da belediye ile çalışma yapmak üzere bir araya geliriz. İstanbul içinde 26 tane transfer terminali yapmayı planlıyoruz.
Onun dışında batı yakasında bize mutlaka ve mutlaka cep terminali yapılması lazım. Bu cep terminali özellikle batı yakasında oturan yolcularımızın Trakya istikametine gidip-gelen yolcularımıza çok ciddi zaman kazandıracak ve ters istikametteki trafik yükünü de azaltacak. Onun için batı yakası terminalinin biran önce yapılması konusunda Beylikdüzü’nde geçici, sonrasında Ispartakule ve Hadımköy’de kalıcı bir cep terminali yapılması lazım.
Sektörün İstanbul özelinde yaşadığı pek çok sorunu var. Ama bunların çözümü konusunda son derece iyimserim. Başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Dairesi Başkanı Utku Cihan olmak üzere, bizlerden her türlü desteği esirgemeyen yetkililer sayesinde sorunları bir bir aşacağımıza inanıyorum. Geçen hafta kendileriyle önemli bir toplantı gerçekleştirdik. Toplantıya, İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe’nin bizzat kendisi de katıldı. Bu vesile ile Buğra beye hoşgeldin diyor, görevinde başarılar diliyorum. Buğra bey, toplantıda güzel mesajlar verdi.
Güzel bir toplantı yaptık, UKOME temsilcileri de vardı, onlara da ayrı ayrı teşekkür ediyor, hepsinin yeni yıllarını kutluyorum. Verimli bir toplantı oldu, kayıt dışı korsan taşımacılık konusunda bir ortak çalışma grubu oluşturmayı hedefledik. Bunun dışında ortak terminaller ve servis sorunun çözümü için yapılması gerekenleri masaya yatırdık. Pek çok öneri geldi. Mesela servis konusunun İSTAB ile yapılacak ortak bir çalışmayla çözülebileceiği yönünde dikkate alınması gereken bir öneri geldi.
Buradan İSTAB Başkanı Sayın Turgay Gül’e de teşekkür ediyorum, pozitif bir yaklaşım gösterdi, ‘biz ortak servis işini çözmeye hazırız’ dedi. Burada sektörün aklını başına toplaması lazım. Servis giderlerinin ne kadar ciddi bir sorun olduğunu herkes biliyor. Bu yükü sırtımızdan atıp servisi maliyet olmaktan çıkarmamız lazım.
Acente tanımı yeniden yapılmalıdır
Bu arada bizim satış portallarıyla ilgili çalışmalarımız devam ediyor. Amacımız kimseyi dövmek değil amacımız adaletli eşit bir paylaşım yolu bulmak. Rekabet koşullarını oluşturarak herkesin biletinin satıldığı, herkesin biletinin eşit şartlarda satıldığı bir platformun oluşturulmasını istiyoruz; çalışmalarımızın mantığını da bu oluşturuyor.
Gerek Rekabet Kurumu gerekse de Ticaret Bakanlığı bu konuda bize destek oldular sağ olsunlar. Biz Ulaştırma Bakanlığı’ndan da hemen bir düzenleme yapmasını bekliyoruz. Öncelikle F1 E acenteliği ile ilgili bir yönetmelik hazırlanması lazım. F1 acentelerinin neyi yapıp neyi yapamayacağının orada tanımlanması lazım.
Bizim kimsenin önüne set çekmek, kimsenin işini engellemek gibi bir düşüncemiz yok, bundan sonraki süreçte de iş birliği içinde olmak için de azami gayreti göstereceğiz. Ancak dediğim gibi sektör menfaatleri her şeyin önünde. Sektöre yapılan adaletsizliklerin giderilerek bu sorunların çözülmesi konusunda işin paydaşları ile bir araya gelip, ortak noktaları, ortak çözümleri üretmeye çalışacağız.
Ben 2023 yıllının sektörümüze, ülkemize, milletimize ve tüm insanlığa hayırlı olmasını diliyorum! Herkese iyi bir sene diliyorum!
